کتاب های کمک درسی

در جهان امروز که آموزش و یادگیری به یکی از ارکان توسه فردی و اجتماعی بدل شده،منابع آموزشی فراتر از کتاب های درسی رسمی نقش پر رنگی در مسیر تحصیلی دانش آموزان ایفا می کنند،کتاب های کمک درسی به عنوان مکملی برای درک بهتر مفاهیم،تمرین بیشتر و آمادگی برای آزمون ها به یکی از پر مصرف ترین ابزار های آموزشی تبدیل شده است.

از طرفی قدمت کتاب های کمک درسی به اندازه قدمت آموزش و پرورش است،اولین کتاب کمک درسی را کتاب"سفینه طالبی یا کتاب احمد"  می دانند این کتاب که تالیف عبدالرحیم بن ابوطالب تبریزی است در سال 1311به چاپ رسیده است کتاب گفتگوهایی است که دانش آموزی به نام احمد با پدر،عمو و دیگران انجام داده و در قالب داستان و در هجده فصل با عنوان صحبت تدریس شده در این مجموعه احمد آموخته های خود در مدرسه را در زندگی و بکارگیری آن به بحث می گذارد.

کتاب کمک درسی تیغ دو لبه ای است که اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد می تواند کاستی ها و ضعف نظام متمرکز،خلاء کتاب های درسی را پوشش دهد و اگر به درستی مورد استفاده قرار نگیرد آسیب هایی چون رونویسی و کپی برداری،تشویق دانش آموزان به مطالعه سطحی اختلال در امر تعلیم و تربیت را به دنبال خواهد داشت.

   به باور ما هر معلمی در فرایند آموزش خود به 5 نوع کتاب کمک درسی نیاز دارد:

1-کتاب هایی تحت عنوان تمرین برای دانش آموزانی که برای تثبیت یادگیری نیازمند به تکرار و تمرین بیشتری است و علاوه بر فعالیت های کلاسی می بایست تمرین های بیشتری را انجام دهد.قطعا این نوع کتاب ها باید از تنوع تمرین ها بر خوردار باشند اما سطح مفاهیم نباید از سطح کتاب درسی بالاتر باشد.

2-کتاب کار ویژه دانش آموزانی که مطالب درسی را در فرایند آموزش فرا گرفته اند و معلم با هدف کابردی کردن مفاهیم و علاقمند کردن دانش آموز به یادگیری تمرین و فعالیت هایی را برای او در نظر می گیرد،بدیهی است که سطح مطالب کتاب کار اندکی بالاتر از کتاب درسی است و جنبه عملی کردن مفاهیم بیشتر مدنظر است.

3-کتاب هایی مثلا با عنوان مهارت،دانش و یا ... این کتاب ها ویژه دانش آموزانی خواهد بود که علاقمند به یادگیری بیشتر در مورد مفاهیمی است که در کلاس به بحث گذاشته شده و تمایل دارد که بیشتر بداند و مطالعه کند قطعا جمع این کتاب ها بسیار کم و عناوین آن هم بسیار متنوع خواهد بود بطور مثال پس از آموزش یحث الکتریسیته دانش آموزانی تمایل دارند بیشتر بدانند معلم می تواند کتاب "الکتریسیته چیست" کانون پرورش کودکان و نوجوانان را به این دانش آموز معرفی کند.

4-کتاب های درس آزمون(خودخوان) این کتاب ها برای دانش آموزان که به دلایل مختلف مثلا یک هفته در کلاس حضور نداشته توصیه می شود چرا که او باید مطالب آموزش داده شده را خود به تنهایی مطالعه کند و برای مطالب بعدی آمادگی پیدا کند.

5-کتاب های ارزشیابی،این کتاب ها ویژه موفقیت های خاص خواهد بود   زمانی که قرار است دانش آموزان در یک مسابقه علمی و یا رقابت آموزشی شرکت کنند در این کتاب هاست که دانش آموز چگونگی تنظیم زمان-انواع سوالات-چگونگی پاسخگویی و ... را تمرین و فرا می گیرد.

به نظر می رسد با این نگاه کمترین کتاب کمک درسی مناسب را در بازار بیابیم هرچند که باور داریم کتاب های کمک درسی موجود در بازار نمی تواند نیازهای واقعی مهم را در فرایند آموزش برطرف کند و با ضعف های زیاد بر معلم تحمیل شود اما سیاست های بکار رفته توسط آموزش و پرورش را هم مفید و اثر بخش نمی دانیم.

سیاست هایی چون:

-ممنوع کردن

-چاپ کتاب کمک درسی توسط خود آموزش و پرورش

-ممیزی کردن

-دعوت از مولفین کتاب در کمک درسی جهت تدوین کتاب کمک درسی با کمک کارشناسان آموزش و حتی طرح ساماندهی کتاب های کمک درسی.

چه باید کرد:

به نظر می رسد که این چالش چندین ده ساله نظام آموزش و پرورش باهوش مصنوعی حل خواهد شد.با گسترش ابزارهای دیجیتال و پلتفرم های آموزش هوشمند کتاب کمک درسی جای خود را به منابع تعاملی و دیجیتالی خواهد داد و معلمان

می توانند با کمک هوش مصنوعی،محتوای کمک درسی را متناسب با مخاطب خود انتخاب،ترکیب و یا حتی تولید کنند محتوایی که با اهداف آموزش کلاس هماهنگ تر باشد.

به منظور بهره گیری از هوش مصنوعی برای تدوین محتوای کمک آموزشی باید به چند نکته توجه کنیم:

1.هدف گذاری:به چه منظوری قرار است محتوا تدوین شود،آمادگی برای امتحان ،تمرین،علاقمند کردن فراگیر و ...

2.مشخص کردن سطح فراگیر

3.تعیین سبک یادگیری فراگیر

و این چنین خواهد شد که محتوای تولید شده با رعایت همه تفاوت های فردی و ویژگی های فراگیر هماهنگ بود و قطعا این محتوا می تواند مورد توجه فراگیر قرار گیرد.

دبستان جلیل افشار نژاد وابسته به موسسه گلستان علی (ع).

مدیریت محترم جناب آقای مقدم